De droge cijfers

Er zijn in principe geen cijfers te vinden over het aantal vrijwilligers in de Achterhoek. We weten, dat de Achterhoek op 1-1-2015 389.682 inwoners had. We weten, dat in 2012/2013 54% van de bevolking in de provincie Gelderland vrijwilligerswerk deed. Je zou grofweg kunnen concluderen dat er in de Achterhoek zo’n 200.000 vrijwilligers actief zijn. Rapporten geven wél aan dat er gemiddeld 16 tot 18 uur vrijwilligerswerk per maand wordt geleverd, dat zijn 38,4 mln. uur op jaarbasis. De meeste doen daarbij vrijwilligerswerk voor meer dan 1 organisatie. Het gemiddeld uurloon in Nederland is kleine €15. We praten hier dan dus over een economische waarde van €576 mln. per jaar voor de Achterhoek.

Wat doet men?

Kijk je eens om je heen wat er allemaal dankzij vrijwilligers draait wordt je én apetrots op al die enthousiaste werkers, die heel gedreven hun steentje bijdragen aan de maatschappij. Én het schrik valt je op het hart: wat als al die vrijwilligers er niet zouden zijn?
Het zou niet zo goed gesteld staan om de zorg voor ouderen, het toerisme zou ongeveer op losse schroeven komen te staan in de regio. Van kunst, cultuur en historie maar te zwijgen.
Een bloemlezing uit het aanbod op dit moment:

Doetinchem  Oost Gelre  Oost-Achterhoek  Oude IJsselstreek  Humanitas  Berkelland
Dierencentrum Achterhoek  Bibliotheek  Estinea  Bronckhorst

Je mag dus rustig stellen: de kwaliteit van ons leven, ‘de leefbaarheid’ hangt ervan af, dat mensen bereid zijn zonder gedegen inkomen zich er helemaal voor in te zetten.
Waar komt deze bijzonder constructie toch vandaan? Hoe heeft dit kunnen ontstaan?
Waarom – in vredesnaam – zijn we met z’n allen bereid om voor de dingen die het in onze directe omgeving en op de planeet in het algemeen niet per sé leuker maken (fors) wat geld neer te leggen.
En voor dat wat er in sociaal verband toe doet… niet!?
Je zou kunnen stellen: wat belangrijk is, daar zetten we ons tóch voor in. Voor de ‘hoofdpijn’ wil je worden betaald. Vreemd. Toch?

Er zit een verscholen economische bijzonderheid onder

Door de enthousiaste vrijwilliger niet te betalen wordt gewerkt aan een neerwaartse economische spiraal: immers, geen inkomsten betekent dat er niets te besteden valt. Een vicieuze cirkel, zo als dat dan zo mooi heet. Waar brengt ons dat, met name in de regionale economie?
En waar blijft al dat geld, dat aan de met dit werk geleverde economische waarde is verbonden? Iemand? Een idee? Dit lijkt me nu nog eens het uitzoeken waard. Over waarde gesproken.
Het zijn dus vooral de sociaal/maatschappelijk uitgerichte organisaties, die op vrijwilligers drijven. Organisaties, die nu al kabinet na kabinet met krimpende ondersteuning vanuit overheid (=maatschappelijk geld) en allerlei restricties worden geconfronteerd. Ook regionale overheden doen daar een behoorlijk duit in het zakje. Of, nee, eigenlijk juist niet. Zij ondersteunen de inzet van vrijwilligers, houden er zelfs bestanden en een makelaarsfuncties op na. Dat, terwijl ‘hun’ economisch belang in het volwaardig insteken op betaalde banen zou moeten liggen… levert immers meer belasting, regionale omzet en dus regionale groei op. Waarom is dat dan niet zo?
De Sociale Dienst Oost Achterhoek wilde op enig moment een pilot beginnen met langdurig werklozen, mensen in de bijstand: weer in beweging krijgen qua dagritme en betrokkenheid, weer in beweging krijgen richting (vaak onderbetaald) werk. Trouwens ook zo’n neerwaartse spiraal, maar daar zullen we een andere keer aandacht aan besteden.
Wat bleek nu bij de eerste steekproef? Ca. 80% van de pilotgroep deed al ruimschots vrijwilligerswerk. Dus zat zeker in het ritme. Had zelf naar betrokkenheid en uitdaging gezocht. Wilde sociaal ingebonden zijn. Dit voorbeeld laat direct een deel van de gelaagdheid van het probleem zien:

1. Nagenoeg iedereen wil een zinvolle bijdrage leveren aan de samenleving, wil een nuttig leven leiden.
2. De arbeidsmarkt lijkt geen diepgaande behoefte te hebben aan mensen, die gedreven, enthousiast en begaan zijn (anders hielden die geen tijd voor vrijwilligerswerk over, toch?). Waarom niet?
3. Overheids- en andere instellingen, die zich met de [vreselijke naam!!] zogenaamde ‘onderkant van de arbeidsmarkt’ bezig houden zijn in hun beelden door hun dagelijks werk (vertekend) beïnvloed. Ze zien, laat maar zeggen, de ‘bovenkant’ veel te weinig om die nog in de beeldvorming evenredig mee te nemen.
4. Als je kijkt welke eisen tegenwoordig allemaal aan vrijwilligers worden gesteld, wordt het alleen maar nog wonderbaarlijker dat men niet bereid of niet in staat is behoorlijk voor deze kwaliteiten betaalt te krijgen. Of anders gezegd: te willen betalen. Vanuit diegene, die de vrijwilligersbanen creëren.
   Soms: te kunnen betalen. Omdat men zelf niet de economische waarde van het geleverde werk verzilverd krijgt.
5. Stel, heel wat van de vrijwilligers vinden op eens wél een baan… hier zo over de grens staan heel wat vacatures open. En de weg over de grens wordt steeds makkelijker. Waar blijven dan al die organisaties, die nu juist van deze vrijwilligers afhankelijk zijn? Waar blijven wij alle samen met onze leefbaarheid? En wat vinden we daar dan van?

Bij redelijk wat ‘hoofdpijnbanen’ – betaald werk, dat in welk vorm dan ook je gezondheid aantast – kiezen heel wat mensen ervoor om ernaast ook nog vrijwilligerswerk te doen: hier worden zij dan met hun kwaliteiten en inzet feitelijk wél gewaardeerd. Hier groeien en bloeien zij in hun ontwikkeling. Met niet zelden het resultaat – eigenlijk tegen de intentie in – de spanningen en ‘tekortkomingen’ van de betaalde baan soms juist nóg meer te voelen. In het beste geval leidt het tot de ‘juiste keuze’ om van baan te veranderen (en fijn, als dat ook lukt!). Soms leidt dit tot langdurige ziekte en alle gevolgen die daarbij mogelijk zijn. Zelden leidt een gesprek met de huidige werkgever ertoe om daar tot de nodige veranderingen te komen. Verantwoord werkgeverschap – ook een boeiend onderwerp.
Als je alleen al de schade van chronische stress op het eigen welzijn, dat van het gezin en de relatie met vrienden weegt ontstaat er een negatieve balans. Kijk je dan ook nog eens regionaal of ook landelijk naar de economische impact kun je niet meer om de vraag heen, waarom dit niet hoger op de (politieke) agenda staat.

Het vrijwilligerswerk

Movisie schrijft in 2015, gebaseerd op onderzoek: nagenoeg iedereen heeft plezier in vrijwilligerswerk. Meer dan de helft van de vrijwilligers verkrijgt nieuwe inzichten via dit werk, leert en doet praktische ervaringen op. Ongeveer evenveel willen laten zien dat zij het belangrijk vinden om andere mensen te helpen. Ca. de helft van de vrijwilligers zegt dat vrijwilligerswerk hun het gevoel geeft dat ze ergens belangrijk voor zijn. Bijna een derde (!!) vindt dat vrijwilligerswerk een prettige afleiding is van de eigen problemen.
Er lijkt een algemeen beeld te zijn dat er verschillen zijn in de dynamieken in vrijwilligerswerk in de stedelijke gebieden en de regio’s. Tot nu hebben we geen rapporten kunnen vinden, die daar specifiek iets over de Achterhoek zeggen, waarbij het zou verbazen, dat die er niet zijn. Daar ligt dus nog wat huiswerk.
En zo blijven en ontstaan er dus heel wat vragen in relatie tot vrijwilligerswerk. Hier in het gebied. Met alle initiatieven, verenigingen, stichtingen en wat daar meer is. En wat doe je als er verkiezingen op komst zijn? Je stelt de vragen aan de kandidaten!

Vragen aan de kandidaten

Dus hier de stellingen voor de Achterhoekse kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen. Voor de goede orde: de mitsen en maren zouden we hier wel toe kunnen voegen, en er zijn nuances… maar dat hoort bij stellingen: scherp zijn.

1. Achterhoekse gemeenteraadsleden zetten zich in voor het omzetten van vrijwilligerswerk naar betaalde banen.
2. Achterhoekse gemeenteraadsleden bespreken ‘hoger’ binnen de overheid de economische positie van sociaal relevant werk.
3. Achterhoekse gemeenteraadsleden bevorderen de inclusiviteit van initiatieven en ontwikkelingen (i.p.v. exclusiviteit)

De antwoorden die we zoeken zijn:

• staat het onderwerp actief op je agenda?
• Mits ja: Wat doe je er concreet aan? Wanneer? Hoe?

Wat mogen we verwachten?

Bronnen:
http://www.fieldmanager.nl/upload/artikelen/fm416vrijwilligers.pdf
https://www.movisie.nl/feiten-en-cijfers/feiten-cijfers-vrijwillige-inzet
https://www.movisie.nl/artikel/vrijwillige-inzet-regeerakkoord-rutte-iii
SCP: “De dorpsedoe-democratie   Lokaal burgerschap bekeken vanuit verschillende groepen dorpsbewoners”
https://nl.wikipedia.org/wiki/Achterhoek
CBS: Bevolkingstrends 2014
https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/10/bijna-een-op-de-twee-nederlanders-doet-vrijwilligerswerk
https://loonwijzer.nl/home/nieuws/loonwijzer-nieuws/nederland-voor-tweede-jaar-op-rij-stabiel-uurloon-07-04-2016
Regio Achterhoek – Achterhoek2020

Ook gepubliceerd op Trikker.nl